Белград, како што го немате доживеано! Низ патеписот на кумановската Дуња Ланго, да читате и да се замислите како денеска се толкува слободарската еманципација…
Во Белград тргнав со „Ниш експрес“ едно понеделничко утро, од автобуска станица Куманово, којашто изненадува како во 21 век е опремена со кафемат, портир и звучник кој не ги кажува пероните, туку свири локална радио станица со реклами за најбрзите и најбесплатни превозници.
До Лесковац дремев, незасегната од панорамаскиот приказ на толку фалените достигнувања на Вучиќ. Патот убав, ако ќемо поштено. Професионални возачи кои попрво ќе пуштат Станиша Стошиќ на тивко, отколку Стоја. Веома врло пријатно.
Во Ниш 15 минутна пауза. Доволно време за размислување на тема: судбина на малите нации или како да се ослободи културата од влијание на властите, онаа стара, добра, јужњачко шармантна култура што, за жал, и овде добила политичка димензија.
Не е април у Београду, но сонцето упорно се пробива низ правливите завеси на автобусот. Без интернет било раат, ако не се земе предвид еден Ром кој на вибер сé до Параќин објаснуваше на своите роднини во Германија: сунели ман, ка закурамен гаџо, чороро, Београд, бимелало прнали…
Збогум српска провинцијалности, ете сме во главниот град на некогашна Југославија, градот чии сегашни лидери го пропагираат социолошки напредњачкото „ако духот на нашиот народ не го воздигнеме до повисоки и поблагородни цели, нема да бидеме во состојба да го сочуваме ниту нашето постоење“. Елем, за ова мото изгледа дека најмногу се држат белградските диви таксисти. Наочит младиќ, јебо’те, чиста кола, љубезен, не зборува само за временска прогноза, не бистри политика, застанува на пешачки, арно ама, за два ипол километри наплати 40 евра (после дознав дека таа дистанца чини само 520 српски динари). „Завршио сам факултет, радим у струци, али због кредита морам и да таксирам. Шта ќете, живот пише романе, нарочито ако је квадрат стана од 2 до 5 хиљаде евра!“ – ахх, така ли, па само што ме прејде мене за една квака од врата на балконот, да Бог да’ написао роман у ком те жена преварила (и отишла со некој поербап таксист кој начекува туристи на автобуската).
Не е убаво да се влезе во една метропола резигнирано. Побогу, јас бев сместена до Палилулска пијаца, испод која се вкрстуваа улиците „Џорџ Вашингтон“ и „Таковска“! Местата на кои мирисаше на домаќе кифлице и на кое по некоја Локица сéуште сушеше гаќи по гелендери на мувлосаните згради. Авај, тамо куќице нису од чоколаде, ни прозори од мармеладе.
Доаѓајќи од таму каде што локалните власти не можат да решат атмосферска канализација и заробени тротоари од возила, прво што воочувам е дека покрај секој булевар и улица и сокак има предвидено место за паркирање и дека трамваите се поомилено средство за транспорт. Не се вози Тесла. Велосипедисти и пешаци со пудлици и чивави се културно наследство од времето на Корона. За овој опасен вирус, белграѓаните мислат дека беше обичен блеф. Така ја оправдуваат и изненадната победа на Несторовиќ. Бидејќи лекари во Србија има многу добри, но не сите умеат да пружат утеха, она што најмногу му е потребен на секој народ.
За Србите ништо никогаш не претставувало недофатливо остварување, ниту нивниот јазик, ниту нивната европејска припадност со сите грижливо сочувани белези, ниту фолклорот, спортот, науката, творештвото.
Се сеќавам кога предавав англиски во едно основно училиште во Куманово и кога требаше да се направи превод на песна по мој избор и песна по избор на учениците. Со „Жолтата подморница“ од Бит’лси сакав да им обрнам внимание на стиховите: … и како што го живееме овој лагоден живот, секој од нас го има тоа што го посакал, сино небо и зелено море, во нашата жолта подморница, ха-ха…а, тие (палавковци) на мене ми го дадоа предизвикот да им ја преведам „Лепи Громе мој“. Била сам на висини задатка. Па, каже: …you were my innocence and sin, my nervousness, on my lips there is a bloody mark from tears whenever you are gone…oh, do you remember my beautiful thunder, I drank the rain from your shoulder, I am still your lightning, your fire, strike me again my thunder…Лирски карактер, нема грешке. И во овдешните кафиќи може да се забележи како се врши слабеење на културата и нејзино спуштање на ранг на обична пропаганда.
Една медицинска сестра и еден рецепционер ме прашаа колку гледаме српска тв програма и слушаме српска популарна музика. Многу сестро, брате! Со Хепи телевизија пензионерите заспиваат, бебињата престануваат да плачат на Звезде гранда, а за уроци им се дава да ги читаат постовите на Карлеуша. Дабоме. Се прашав тогаш дали Србите се свесни дека нивната судбина зависи од судбината на нивната култура? И одговорот го добив следниот ден кога тргнав накај Кнез Михајлова…
Што ближе Тргу Републике, то веќе смеќе. И префарбани графити на кои до неодамна стоело Косово је наше. Етничка опресија во вид на човеколики суштества кои одат подгрбавени зјапајќи во своите телефони, обединувајќи ги своите напори да направат заедничка историја. Мали ентитети се здружуваат за да создадат поголеми, а поголемите се со тенденција многу скоро да ги окупираат малите. Силиконска долина на Балканот.
Осојничаво во поголемиот дел. Београд на води или на копну, сé е тоа засолнето од градежни монструозни конструкции кои Милан Кундера ги нарекуваше современ вандализам. Ме потсети кога, непосредно пред мојот престој во Белград, на малиот плоштад во Куманово беше отсечено старо дрво. Староста умее навредливо да ја надмине личната човечка суштина, особено кај луѓе кои живеат во својата неконтекстуална сегашност, кои не познаваат историски континуитет и кои се кадар од својата таковина да направат пустина, без меморија, без одек, лишена од секаква убавина, макар и социјалистичка. И во Белград, дури до паркот на Ташмајдан, како до наша Соколана, овој вандализам ги примил сите облици низ времето, освен обликот казнив со закон. Додека јадев торта од свеже шаргарепе во познатиот локал Руски цар, заклучив дека нема разлика помеѓу законска и незаконска деструкција. За едни Бјелогрлиќ и Трифуновиќ се херои, за други предавници. Секое мешање во слободата на мислење и изразување треба да претставува скандал. Секоја репресија на нечие мислење суштински се свртува против самата вистина, онаа што ја наоѓаме единствено во соочувањето со слободните мислења. Ах, што ми паѓа на памет овој Волтер во сред Белград, што не ми падне некој Лазар Ристовски! Цел град зборува за неговата врска со многу помлада жена. Јесте ли видели како га је подмладила?!? Да беше во Алексинац, ќе велеа, како га није срамота, ќерка му може бити. Но, ова е тој прекрасен велеград, некад сив, некад жут, како и самиот живот што велеше Бајага. И тука, ако нешто со сигурност цвета, тоа е уметноста на мислата, а тоа се должи на духовната култура.
Во Белград го испив најубавото бразилско кафе, ги изедов најслатките сараевски уштипци, ја ислушав до крај исповедта на еден Шкот во Скадарлија додека ги испитувавме градомерите на сливовача и дуњовача, ги дадов последните илјада динари на уличниот свирач за имигрантската песна на Лед Цепелин.
Контролата ми е закажана за крајот на март. Ќе се контролира нагонот за патување и уште едно незаборавно доживување, и погодивте: за крај, каква репортажа би напишала јас без да ве поздравим и пољубим со Мика Антиќ.
А, сигурно је важно
И од свега најпрече:
За сваки образ на свету
По један пољубац скројити.
И кад се умориш псећи,
И буде најцрње вече,
Умети свој јастук надом
Залити и обојити.
И важно је и ово,
Важније од најпречег:
Кад се толико лепоте
У себи чува и има,
Умети,
Да нико не зна,
Бар комадић тог нечег
Спаковати у писмо
И разаслати свима.
Ивана Аткинс
